فهرست مطالب
تاریخ زعفران؛ زعفران ایران به بلندای تاریخ و تمدن ایران
تاریخ زعفران هم پا با تاریخ و تمدن ایران
زعفران همنشین شاهان ایرانی
زعفران هدیه ارزشمند به پادشاهان ایرانی
تاریخ زعفران همتراز با تاریخ کاخ پرسپولیس و پاسارگارد
تاریخچه زعفران از یونان تا ایران
تاریخچه تولید زعفران در جهان
اینکه زعفران برای اولین بار در کجا تولید شد مطالب بسیاری وجود دارد و هر کشور و تمدنی خواستگاه زعفران را در کشور خود میداند.ما در ادامه بررسی میکنیم نقوش باستانی زعفران و نام زعفران در کدام منابع باستانی و تاریخی آمده است.
تاریخ زعفران در یونان
در نهایت، تمدن مینوی پس از چندین فاجعه طبیعی و حملات خارجی، رو به زوال گذاشت و جای خود را به تمدن‌های بعدی داد. اما ارزش و اهمیت زعفران در این تمدن همچنان به عنوان یکی از شاخص‌های فرهنگی و اقتصادی آن دوران باقی مانده است. مقاله زیر به بررسی تاریخ زعفران در یونان می پردازد
زعفران در اساطیر یونان:
یکی از جالب‌ترین داستان‌ها درباره زعفران در اساطیر یونانی، به هرمس، پیام‌آور خدایان، مربوط می‌شود. بر اساس این داستان، هرمس در طی یک بازی، به طور تصادفی به یکی از دوستان خود آسیب می‌رساند. برای درمان این زخم، هرمس از زعفران استفاده می‌کند. این روایت نشان می‌دهد که یونانیان باستان، زعفران را نه تنها به عنوان یک ادویه خوش‌عطر، بلکه به عنوان یک داروی شفابخش نیز می‌شناخته‌اند.
تاریخچه زعفران در مصر باستان
در مصر باستان، مقبره‌های پنج مقام بلندپایه تبایی که کارشان از زمان ملکه هتشپسوت تا اوایل سلطنت آمنوفیس سوم (پادشاهی جدید؛ حدود 1480 تا 1380 قبل از میلاد) طول کشید، مردانی را در حال حمل منسوجات به‌عنوان ادای احترام نشان می‌دهند.
سبک سقف‌ها و نقاشی‌های دیواری در این مقبره‌ها به سبک اژه‌ای است و نقوش هنری برگرفته از منسوجات زعفرانی رنگ را منعکس می‌کند.
افرادی که در این نقاشی‌ها ظاهر می‌شوند، لباس‌های سبک‌شده‌ای از لباس‌های عصر برنز دریای اژه به تن دارند که شبیه لباس‌های نقاشی‌های دیواری از کنوسوس است.
کتیبه‌های هیروگلیف مجاور که در بالای آن مردان ظاهر می‌شوند، از نظر جغرافیایی آنها را به‌عنوان بومیان دریای اژه شناسایی می‌کند، Keftiu، که نام مصری کرت است، و آنها را به‌عنوان مردمی توصیف می‌کند که در «جزایری در میان دریا» زندگی میکنند. اگرچه هیچ سابقه ای از کشت زعفران توسط مصریان باستان یافت نمی شود، اطلاعات تاریخی دقیق از استفاده از زعفران برای چندین هدف پزشکی در پاپیروس ایبرز ذکر شده است.
علاوه بر این، نادر بودن منسوجات مینوی رنگ شده با زعفران در مصر نشان می دهد که چرا آنها به عنوان هدایای نخبه برای خانواده سلطنتی مصر ایده آل تلقی می شدند و از این ایده حمایت می کنند که محصولات زعفران عمدتاً از کرت وارد می شد که خانه صنعت نساجی پررونق بود.تاریخ زعفران مصر نشان می دهد مصریان اولین وارد کنندگان زعفران بوده اند
در دوران پایانی حکومت بطلمیوسی، کلئوپاترا به آب حمام خود زعفران اضافه می‌کرد و به خصوصیات زیبایی‌شناختی و رنگی آن اهمیت می‌داد. او پیش از ملاقات با مردان، از زعفران بهره می‌برد، چرا که معتقد بود زعفران به افزایش لذت معاشقه کمک می‌کند.
پزشکان مصر باستان نیز از زعفران برای درمان انواع بیماری‌های گوارشی استفاده می‌کردند: در مواقعی که درد معده به خونریزی داخلی منجر می‌شد، آنها از ترکیبی از زعفران خرد شده، تکه‌های درخت آگار، روغن گاومیش، گشنیز و صمغ مر به عنوان درمان استفاده می‌کردند. این ترکیب به صورت موضعی بر بدن اعمال می‌شد و انتظار می‌رفت که از خونریزی از دهان و مقعد جلوگیری کند. برای درمان بیماری‌های دستگاه ادراری، از امولسیونی از گل‌های نارس زعفران و دانه‌های بو داده استفاده می‌شد که در مردان به صورت موضعی و در زنان با روشی پیچیده‌تر به کار می‌رفت
تاریخ زعفران در ایران و خاور میانه
زعفران در پیشا تاریخ ایران
امروز رنگ‌دانه‌های زعفرانی در نقاشی‌های پیشاتاریخی یافت می‌شود که ۵۰ هزار سال قبل در غارهای عراق کنونی، و شمال غرب امپراتوری ایران ایجاد شده‌اند و جانوران را به تصویر می‌کشند.
تاریخ زعفران در دوران سومریان
سومریان، یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری در بین‌النهرین، از زعفران به عنوان یک عنصر اصلی در داروها و معجون‌های جادویی خود استفاده می‌کردند. هرچند که سومریان خود زعفران را کشت نمی‌کردند، اما این گیاه را از میان گل‌های وحشی جمع‌آوری می‌کردند و به ویژگی‌های دارویی و الهی آن اعتقاد داشتند.
آنان معتقد بودند که قدرت‌های الهی به تنهایی قادر به تأمین خواص درمانی زعفران هستند.
این استفاده‌ها نشان می‌دهد که زعفران پیش از کشت گسترده‌اش در کاخ‌های مینویان در کرت، که در هزاره دوم قبل از میلاد به اوج رسید، در تجارت راه دور نیز نقش مهمی داشت. بر اساس اسناد تاریخی، حدود ۳۰۰۰ سال پیش، زعفران در متون عبری به عنوان ادویه‌ای خوشبو مورد تحسین قرار گرفته است.
سومریان به عنوان پیشگامان کشاورزی، صنعت و تجارت، نقش مهمی در گسترش و تبادل دانش و مواد بین مناطق مختلف داشتند. شواهدی نشان می‌دهد که سومریان احتمالاً از نواحی کوهستانی ایران، جایی که گیاه زعفران به طور طبیعی می‌رویید، به بین‌النهرین مهاجرت کرده و این گیاه ارزشمند را به همراه خود آورده‌اند. این ارتباطات تجاری و فرهنگی ممکن است به گسترش زعفران در تمدن‌های باستانی مختلف کمک کرده باشد.
افسانه‌ها و برخی منابع تاریخی حتی نشان می‌دهند که سومریان ممکن است همان بومیان نخستین مناطق کوهستانی دماوند و مازندران بوده باشند که به دلیل اختراعات و نوآوری‌های شگفت‌انگیز، به شهرت رسیده و بعدها مجبور به مهاجرت به بین‌النهرین شده‌اند. این داستان‌ها بازتاب‌دهنده اهمیت و نقش زعفران در فرهنگ‌های باستانی و تاثیرات متقابل تمدن‌ها بر یکدیگر است.
تاریخ زعفران در تمدن ایلام
تمدن ایلام، که در پایان هزاره سوم پیش از میلاد در جنوب غربی فلات ایران قرار داشت، یکی از تمدن‌های باستانی مهم در خاورمیانه محسوب می‌شود. اطلاعات مستقیم در مورد استفاده از زعفران در ایلام در دست نیست، اما با توجه به اهمیت زعفران در تمدن‌های همجوار مانند سومریان و هخامنشیان، می‌توان حدس زد که این محصول در ایلام نیز ممکن است مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
زعفران به دلیل خواص دارویی، رنگ‌دهی و کاربرد در مراسم مذهبی و آیینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود و احتمالاً در ایلام نیز به عنوان یک محصول با ارزش شناخته میشده است. برای دستیابی به اطلاعات دقیق‌تر در این زمینه، مطالعه منابع تاریخی و باستان‌شناسی توصیه می‌شود. در حال حاضر، ایلام به عنوان یکی از مناطق کشت زعفران شناخته می‌شود و پتانسیل آن برای تبدیل شدن به یکی از استان‌های پیشرو در کشت این محصول وجود دارد.
تاریخ زعفران در دولت مادها
ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﻣﺴﺘﻨﺪﺍﺕ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻣﺒﺪﺃ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﮔﻴﺎﻩ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﮐﻮﻫﻬﺎﯼ ﺍﻟﻮﻧﺪ ﻭ ﺯﺍﮔﺮﺱ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﺎﺩِ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ـ ﺩﺭ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﻫﻤﺪﺍﻥ ، ﺑﺮﻭﺟﺮﺩ ، ﻧﻬﺎﻭﻧﺪ ، ﺭﻭﺩﺭﺍﻭﺭ ، ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺗﺎ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﻗﻢ ـ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﻭﯼ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ، ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﺪﺓ ۱۱ ﻕ/۷۱ﻡ، ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﻫﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﻳﺎ ﮔﻮﻳﺸﯽ ﮐﺮﮐﺒﻴﺲ ، ﮐﺮﮐﻤﻴﺲ ، ﮐﺮﮐﻤﻴﺴﻪ ﻭ ﮐﺮﮐﻴﻤﺎﺱ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺩﺭ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻧﺎﻡ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﻣﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﺘﻮﻥ ﮐﻬﻦ ﺁﻣﺪﻩ ، ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﺖ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ 600 ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻣﻨﻘﺮﺽ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﻣﺴﺘﻨﺪﺍﺕ ﺯﻳﺎﺩﯼ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﮔﻴﺎﻩ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﻭﯼ ﺩﺭ ﻋﺮﺻﻪ ﭘﻬﻨﺎﻭﺭ ﻣﺎﺩ ﻗﺪﻳﻢ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺍﻫﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ :
۱. ﺍﺑﻦ ﻓﻘﻴﻪ ﻫﻤﺪﺍﻧﯽ، ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﺎﻝ ۰۹۲ ﻕ / ۳۰۹ ﻡ ، ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺪﻳﻤﺘﺮ ، ﺿﻤﻦ ﺷﺮﺡ ﺍﻭﺻﺎﻑ ﻫﻤﺪﺍﻥ ، ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﺮﮐﺒﻴﺲ ( ﮐﺮﮐﻤﻴﺲ : ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﻭﯼ ) ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﺳﺘﻨﻴﻬﺎﯼ ﺟﺒﺎﻝ ( ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﺎﺩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ) ﺑﺮ ﺷﻤﺮﺩﻩ ، ﻭ ﭼﮑﺎﻣﻪ ﻫﺎﻳﯽ ﺍﺯ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺑﺸﺎﺭ ﻭ ﻭﻫﺐ ﻫﻤﺪﺍﻧﯽ ، ﺑﺎ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﻭ ﺗﻌﺒﻴﺮﺍﺗﯽ ﺗﻤﺠﻴﺪ ﺁﻣﻴﺰ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ﺧﺎﮎ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ ﻭ ﺁﺏ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﺍﻟﻮﻧﺪ ( ﺍﺭﻭﻧﺪ) ﻭ ﻓﺮﺍﻭﺭﺩﻩ ﻫﺎﯼ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ، ﭼﻮﻥ ﺍﻧﮕﺒﻴﻦ ، ﺷﺮﺍﺏ ﻭ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ، ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﻫﻤﻮ، ﺿﻤﻦ ﻭﺻﻒ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺭﻭﺫﺭﺍﻭﺭ ( ﺭﻭﺩﺭﺍﻭﺭ ) ، ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺣﯽ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺟﺒﺎﻝ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻭ ﻧﻬﺎﻭﻧﺪ ، ﺑﻪ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﯽ ﮔﻴﺎﻩ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
۲.ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻃﻮﺳﯽ ، ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۶۵۵ ﻕ / ۱۶۱۱ ﻡ ، ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻬﻦ ، ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﺍﻟﻮﻧﺪ ( ﺟﺒﻞﺍﺭﻭﻧﺪ ) ﺭﺍ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﻮﻩ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻗﻬﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﻳﺶ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮔﻴﺎﻩ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
٣. ﺭﺷﻴﺪ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞ ﺍﷲ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ، ﻃﺒﻴﺐ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﺍﻫﻞ ﻧﺎﺣﻴﺔ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺧﻴﺰ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ٧٠٠ ﻕ /
١٣٠٠ﻡ ،ﺷﺮﺣﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎﹰ ﻣﺒﺴﻮﻁ ﻭ ﻋﻤﻠﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻛﺸﺖ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﺭ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻜﺘﻮﺏ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ . ﺍﻭ ﺷﺮﺣﻲ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﻭﻱ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﮔﻮﻳﺸﻲ ﻣﺼﻄﻠﺢ ﺩﺭ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻫﻤﺪﺍﻥ ، ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺮﻛﻤﻴﺲ، ﺁﻭﺭﺩﻩ ، ﺍﻣﺎ ﻛﺎﺗﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺴﺨﺔ ﺑﺮ ﺟﺎﯼ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﺔ ﺭﺷﻴﺪ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞ ﺍﷲ ، ﻛﻠﻤﻪ ﻛﺮﻛﻤﻴﺲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﻣﻬﺠﻮﺭ ﻭ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ، ﺣﺬﻑ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .
ﺩﻭ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻭ ﺣﻠﻮﺍﻥ ، ﺍﺯ ﻛﻬﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﺎﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﻳﺸﮕﺎﻩ ﻫﺎﻱ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﮔﻴﺎﻩ ﻛﺮﻛﻤﻴﺲ (ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﻭﻱ ) ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﻛﻮﻫﻬﺎﻱ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺧﻮﺩ داشته اند
زعفران در زمان هخامنشان
ﻣﺴﺘﻨﺪﺍﺕ ﻭ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎﻥ (ﺣﻜﻮﻣﺖ ٥٣٦-٣٣١ ﭘﻴﺶ ﺍﺯﻣﻴﻼﺩ ) ﻣﺼﺮﻑ ﻛﻨﻨﺪه گان ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﺹ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺧﻮﺭﺍﻛﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺧﻮﺭﺍﻛﻲ ﺁﻥ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ. ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻬﺪ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺩﺭ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺣﻴﻠﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻓﻨﻮﻥ ﺟﻨﮕﻲ، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﺬﺍﻳﻲ ﻭ ٦٣ ﻧﻮﻉ ﻣﻮﺍﺩ ﺧﻮﺭﺍﻛﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ، ﺑﺎ ﻗﻴﺪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻫﺮ ﻳﻚ، ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﻔﺮﻏﻲ ﺣﻚ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎﻥ ٢ ﻣﻴﻦ (ﻫﺮﻣﻴﻦ ٤٩٨ﮔﺮﻡ ) ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻳﻮﺳﺘﻲ ﺑﺎ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺧﻮﺭﺍﻛﻴﻬﺎﻱ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎﻓﺘﻮﻧﻬﺎ ﻭ ﮔﺮﺩﻩ ﻫﺎﻱ ﻟﻄﻴﻒ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺯﺩﻩ ،ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﻪ ﺟﻮﺭ ﮔﻨﺪﻡ ﺍﻋﻼﻱ ﻣﺼﺮ ﻭ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﻭ ﺳﻪ ﻗﺴﻢ ﺟﻮ ﻭ ﮔﻨﺪﻡ ﺳﻴﺎﻩ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﺪﻩ ﺫﻛﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .
پلین طبیعی دان رومی ﻳﺎﺩ ﺁﻭﺭ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﻣﻎ ﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﺮﻫﻢ (ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻛِﺮِﻡ ﺯﻳﺒﺎﻳﻲ ) ﻋﺠﻴﺐ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﮔﻴﺎﻩ ﺳﻴﻠﻴﺴﻲ (ﻧﻮﻋﯽ ﺟﮕﻦ) ﺑﺎ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﻭ ﭼﺮﺑﻲ ﺑﺪﻥ ﺷﻴﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻭ ﺯﻳﺒﺎﻳﻲ (ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪﻥ ) ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻲ ﺑﺮﺩﻧﺪ . ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﻭﻏﻦ ﺁﺭﺍﻳﺸﻲ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭ ، ﺑﻪ ﭘﻴﺮﻭﻱ ﺍﺯ ﺳﻨﺘﻬﺎﻱ ﻗﺪﻳﻢ ،ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﭘﺎﺭﺗﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﻧﻮﺍﻥ ﺧﻮﺵ ﭘﻮﺵ ﭘﺎﺭﺗﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ .
ﺗﻬﻴﻪ ﻋﻄﺮ ﻭ ﺑﺨﻮﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﺧﺒﺮﻩ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ .
ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﺁﺗﻨﻪ ﺍﺯ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺧﺪﻣﺔ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ، ۴۱ ﻧﻔﺮ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻋﻄﺮ ﺳﺎﺯ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪﺍﺕ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺸﺒﻮ ﻛﺮﺩﻥ ﻓﻀﺎﻱ ﻛﺎﺥ ﻫﺎ ﺍﺯ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ،ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻋﻮﺩ ﻭ ﻛﻨﺪﺭ ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﺨﻮﺭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .
ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺠﻤﺮﻩ ﻫﺎﻱ ﺁﺗﺶ ﻳﺎ ﺩﻭ ﺑﺨﻮﺭﺩﺍﻥ ، ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻨﮓ ﻧﮕﺎﺭﻩ ﻫﺎﻱ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺩﺭ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ، ﺩﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺑﺨﻮﺭ ﺩﺭﻓﻀﺎﻱ ﻛﺎﺧﻬﺎﻱ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﻣﺎﺩ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﺔ ﻣﻮﺍﺩ ﺑﺨﻮﺭ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺁﺳﺎﻥ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻋﻮﺩ ﻭ ﻋﻨﺒﺮ ﻳﺎ ﻛﻨﺪﺭ ﺑﻮﺩ . ﺩﻭ ﺑﺨﻮﺭﺩﺍﻥ ﺟﻠﻮ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺩﺭ ﺳﻨﮓ ﻧﮕﺎﺭﻩ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻴﺎﻩ ﻗﻠﻢ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﺮﺩ .
ﻧﮕﺎﺭﻩ ﻫﺎ ﻱ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﻫﻴﺌﺖ ﻫﺎﻱ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﻣﻠﻞ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﻤﻞ ﮔﺰﻳﺪﻩ ﺍﻱ ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﻭ ﻛﺎﻻﻫﺎﻱ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﻴﺸﻜﺶ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻫﻴﺌﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﺎﺩﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﺳﺖ.
ﻧﻔﺮ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻡ ﺩﺭ ﻃﺮﻑ ﺭﺍﺳﺖ ﺗﺼﻮﻳﺮ ، ﺳﻤﺖ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﻫﻴﺌﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ، ﻭ ﺩﺭ ﭘﻲ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻔﺮ ﺳﻮﻡ ﺳﺒﻮ ﻭ ﻧﻔﺮ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺩﻭ ﺁﻭﻧﺪ ﻳﺎ ﻛﺎﺳﻪ ﻭ ﻧﻔﺮ ﺁﺧﺮ ﺍﻧﺒﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺤﻔﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﺎﺩ ﺷﺮﺍﺏ ، ﺍﻧﮕﺒﻴﻦ ﻭ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻩ، ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﻮﻱ ﺷﺮﺍﺏ ،ﺁﻭﻧﺪ ﺍﻧﮕﺒﻴﻦ ﻭ ﺍﻧﺒﺎﻥ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺮﻩ ﻫﺪﺍﻳﺎﻱ ﻣﺎﺩﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺟﺸﻦ ﻧﻮﺭﻭﺯﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
شما با خرید زعفران در طرح هخامنشیان به دنیای پرسپولیس و پاسرگارد سفر کنید.
تاریخ زعفران در زمان اشکانیان
به طور کل از دوران باشگاه اشکانی اطلاعات کمی باقی مانده متاسفانه در پی پورش تازیان و اقوام وحشی چنگیز خان بیشتر کتابها و آثار به جامانده از این دوران باشکوه از بین رفته است.
به نظر می رسد اولین بار در زمان پارت ها زعفران به چین و هند صادر شد و اشکانیان از نخستین صادرکنندگان زعفران بوده اند.
در این زمان هم از زعفران هم در آشپزی و هم برای درمان استفاده میشده است.
همچنین از زعفران برای بو خوش آن همانند هخامنشیان استفاده میشده است.
در بسته بندی زعفران در طرح اشکانیان
زعفران ایرانی به بلندای تاریخ ایران
زعفران نگین طرح ایران باستان اشکانیان(مثقال)
تاریخ زعفران در عهد ساسانی
. ﻣﻨﺼﻮﺭﺩﻭﺍﻧﻴﻘﻲ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻝ ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ (ﺍﻛﺎﺳﺮﻩ ) ﺳﺎﻻﻧﻪ 10 ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.
تاریخ زعفران در دوران بعد از اسلام
بعد از یورش تازیان عرب و از بین رفتن حکومت ساسانیان و از بین رفتن تمدن کهن ایرانی توسط اعراب تازی اما زعفران همانند سکه و طلا های شاهان ایرانی در بین عرب ها محبوبیتی زیادی داشت. در تاریخ طبری و سایر کتب اسلامی به داستان های زیادی اشاره شده که بزرگان تازی از زعفران همچون شاهان ایرانی استفاده میکردنند که گاهی باعث اعتراض خلیفه بر این افراد میشده است.
به هر شکل این عرب ها در تقلید از شاهان ایرانی هر کاری انجام دادند تا بتوانند عقده های سال ها گذشته خود را خالی کنند.
در این دوران از زعفران در معطر کردن کعبه هم استفاده میشده و در دربار خلیفه ها هم به عنوان جوهر استفاده می شده است.
همچنین زعفران در این دوران توسط اعراب به اسپانیا برده شد و کشت زعفران در اسپانیا آغاز شد.
تمام شاهان ایرانی پس از باز پس گیری کشور از اعراب به روش هایی که در بالا عنوان شد از زعفران استفاده میکردنند
در دوران صفویه از زعفران در برای جلوگیر از تخریب تذهیبات و مینیاتورهای رنگ سبز که به روی کاغذ میکشیدند استفاده می شد و باعث ماندگاری ربیشتر رنگ سبز می شد
ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﺧﻴﺰ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ
١. ﺍﻳﺎﻟﺖ ﺟﺒﺎﻝ؛ ٢ . ﻫﻤﺪﺍﻥ؛ ٣ . ﺭﻭﺩﺭﺍﻭﺭ؛ ٤ . ﻧﻬﺎﻭﻧﺪ؛ ٥ . ﺑﺮﻭﺟﺮﺩ؛ ٦ . ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎﻥ؛ ٧. ﻗﻢ ؛ ٨ . ﺭﻱ؛ ٩. ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ؛ ١٠. ﺍﻳﺎﻟﺖ ﭘﺎﺭﺱ؛ ١١. ﻛﻮﻩ ﻛﻴﻠﻮﻳﻪ ﻭﻟﺮﺳﺘﺎﻥ؛ ١٢ . ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﻪ؛ ١٣. ﺍﻳﺎﻟﺖ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ؛ ١٤ ﺩﺭﺑﻨﺪ؛ ١٥. ﻗﺰﻟﺮ؛ ١٦. ﺑﺎﻛﻮ؛ ١٧. ﺷﺮﻭﺍﻥ؛ ١٨. ﺑﺮﺩﻋﻪ ﻭ ﮔﻨﺠﻪ؛ ١٩. ﻣﺎﻭﺭﺍﺀ ﺍﻟﻨﻬﺮ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ؛ 20. ﭼﻐﺎﻧﻴﺎﻥ؛٢١ . ﻭﻳﺸﮕﺮﺩ؛ ٢٢. ﺷﻮﻣﺎﻥ؛ ٢٣ . ﻗﻮﺍﺩﻳﺎﻥ؛ ٢٤. ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻗﺪﻳﻢ؛ ٢٦. ﺑﻮﻥ؛ ۵٢. ﺑﺎﺩﻏﻴﺲ؛ ٢٧. ﻗﻬﺴﺘﺎﻥ؛ ٢٨ﺑﻴﺮﺟﻨﺪ؛ ٢٩ . ﻗﺎﺋﻦ؛ ٣٠ .ﺯﻭﺯﻥ؛ ٣١ . ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ؛ ٣٢ . ﺗﻮﻥ؛ ٣٣ . ﺗﺮﺑﺖ ﺣﻴﺪﺭﻳﻪ؛ ٣٤ . ﻓﺮﻳﻤﺎﻥ؛ ٣٥.ﻛﺮﻣﺎﻥ؛ ٣٦ . ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ؛ ٣٧ . ﻛﺎﺑﻞ
تاریخ زعفران در اسپانیا
تاریخ زعفران در آمریکا
تاریخ زعفران در آمریکا به دوره‌های اولیه مهاجرت اروپاییان به این سرزمین‌ها برمی‌گردد. این مهاجران، که برخی از آنها به دلیل فشارهای مذهبی از وطن خود گریخته بودند، دانش کشت زعفران را با خود به آمریکا آوردند. پنسیلوانیا به عنوان یکی از نقاط عمده کشت زعفران در آمریکا شناخته شده است و این ادویه در فرهنگ و آشپزی آمریکایی جایگاه خود را پیدا کرده و به یکی از ادویه‌های محبوب در غذاهای متنوع تبدیل شده است.